Бу чыгарылышта татар теле укытучы хәзерге заманда булган мифларны җимерә
«Татарча мохит» проекты: бала белән татарча сөйләшсәң, гомерлек акценты булачакмы?
«Татар-информ» мәгълүмат агентлыгы «Ачык университет» кысаларында яңа проект башлап җибәрә. Әлеге курс «Гаиләдә татарча мохит» дип атала. Максатыбыз — татар телле яки татар мохите булдырырга теләгән гаиләләргә ярдәм итү.
1. Миф: Бала белән татарча сөйләшсәң, аның теле соңрак ачыла
Игътибар итегез әле, тирә-як мохитебез рус телле: бала урамга чыкса, телевизордан мультфильмнар караса, рус телле даирәгә «чума». Куркырлык әйбер юк.
2. Миф: Бала гаиләдә татар телендә аралашса, яшьтәшләрен аңламаячак
Ата-аналар балаларын уку йортларында, университетларда адаптацияне авыр уза дип уйлый. Чынлыкта бала белемнәрне тиз сеңдерә һәм ияләшү чоры да тиз уза. 1-2 көн нәрсәнедер аңлап бетермәсә дә, аның өчен ул кыенлык тудырмый, чөнки бала яңа белем үзләштерергә һәрвакыт әзер. Шуңа күрә бүген аның белән татарча сөйләшсәләр, икенче, өченче көннәрдә рус, инглиз һәм башка телләрдә аралашып була, ул үзен рәхәт хис итәчәк.
3. Миф: Бала белән татарча сөйләшсәң, гомерлек акценты була
Акцент бездә куркыныч күренеш буларак кабул ителә. Минемчә, акцентка карашны үзгәртергә кирәк. Кеше туганнан ук сөйләшә башлый һәм аның авызы артикуляцион яктан ниндидер телгә күнегә. Бу — нормаль күренеш. Әгәр дә теге яисә бу кешенең башка телдә сөйләшкәндә акценты бар икән, димәк, ул әле башка телдә сөйләшә ала, дип аңларга була.
Күбегезнең кытайларның яисә һиндларның инглизчә сөйләшкәнен ишеткәне бардыр, аларның берсе дә үз акцентларыннан кыенсынмый. Минемчә, акцентның булуына позитив карарга кирәк. Карашны үзгәрткәннән соң миф та юкка чыгачак.
Ни өчен рус телендә сөйләшүче татарлар татар телен өйрәнгәндә кыенлыклар кичерә соң? Алардан еш кына көләләр. «Әй, син бу сүзне шундый кызык итеп әйтәсең», — дип үзебезнең дә елмайганыбыз бар. Димәк, бу — күңелдә яткан комплекс.
Әгәр дә кеше ниндидер белемгә омтыла икән, аны һәрвакытта уңай күренеш итеп карарга кирәк.
4. Миф: Әгәр бала татарча өйрәнә икән, ул рус телен камил белмәячәк
Әлеге ике телне безнең җәмгыятьтә һәрвакыт капма-каршы куялар. Бу миф авыл җирлегеннән күчеп килгән әти-әниләрдә еш күзәтелә. Алар балалары тугач ук тырыша-тырмаша русча сөйләшә башлый. Имеш, шул рәвешле, баланың теле камилләшә.
Хәзерге заманда рус телен белми калу мөмкин түгел. Рус теле балалар бакчасында, мәктәптә, уку йортларында таралган. Монда рус телен белми калу дигән куркыныч бөтенләй янамый. Бүген тел мәсьәләсендә бер генә куркыныч бар — татар теленең бетүе. Казанда үскән кеше буларак, бу афәт белән туксанынчы елларда очраштым. Татарлар була торып, балаларыбызга стереотиплар тагабыз икән, башкалар безгә тискәре яктан караячак. Татар булганыбызга, татар телендә сөйләшүебезне кимчелек дип, төрттерәчәкләр.
5. Миф: Балаларга татар телен өйрәтәбез икән, башка фәннәр аксаячак
Ни өчендер «явыз» татар теле башка фәннәргә караганда баланың вакытын күбрәк ала икән һәм шуңа аны бетерергә кирәк, имеш… Психологлар фикеренчә, баланың мие — чиксез. Анда белемнәрне рәхәтләнеп тутырырга мөмкин. Бер татар теле башка белемнәрне үзләштерергә берничек тә комачау итә алмый. Әгәр кешенең сәләте бар икән, аңа татар теле, киресенчә, ярдәм генә итә. Әйтик, башка телләрне, гуманитар фәннәрне өйрәнгәндә.
Туган телеңне никадәр камилрәк беләсең, шулкадәр төшенчәләрне белүең арта гына бара. Теорема, формулалар татар телендә дә, инглизчә дә, кытайча да шул ук.
6. Миф: Татар телен белгән бала киләчәктә югары уку йортына керә алмаячак
Бишектә яткан балага ата-ана шундый ярлык тагып куя. Без вазгыятьнең кайсы якка борылачагын, бала үсеп җиткәнче нинди чынбарлыкта яшәячәген белмибез бит. Бәлки, ул вакытта, гомумән, башка төрле укыту системасы булыр.
Болай уйлау — зур ялгышлык. Соңгы елларда алдынгы вузлар рус телен түгел, ә инглиз телен алга сөрә. Безгә бу мифларга каршы торырга, алданмаска кирәк. Әлеге курсыбыз шушы мифлардан арынырга, тискәре фикерләребезне уңай якка борып җибәрергә ярдәм итәр дип уйлыйм.
Охшаш мәкаләләр:
Праздник Ураза байрам, тамбурная вышивка, полеты в Музкомедии, концерты татарской песни, день рождения Тукая |
Казанская группа qaynar на фатирлыке растопила уральские сердца |
День рождения раиса, Салават, Рамадан, Мураками, стендап, уральский соловей и еще несколько мартовских идей |
Татар Екатеринбурга приглашают пройти опрос для научного проекта |
Какой язык считать родным и где изучить татарский в Екатеринбурге |
В Казани презентовали комиксы «Татар хатын-кызлары» |
Вспоминаем Ельцина, говорим о пацанах, изучаем ислам, идем на три концерта, один квартирник и в кино, почитаем Джалиля и вкусно кушаем |
10 февраля на фатирлык в Екатеринбург приедет Радиф Кашапов и qaynar |
В Екатеринбурге готовят татарский квартирник «Фатирлык» |
Первая в 2024 году афиша: Буинский театр, татарча солянка и знакомства |
Чем заняться в уходящие каникулы: смотрим свежие татарские видео-новинки |
В Екатеринбурге объединяются главные татарские информационные площадки региона |
Проект здания Буинского драмтеатра признали лучшим культурно-досуговым учреждением России и СНГ 2023 года |
«Наш татарский образ дракона – Зилант»: что таит в себе символ 2024-го? |
Филиалу АУ «Культура» Нижнетавдинского района Тюменской области присвоено имя поэта Шауката Гадельши |
Александр Большунов и Вероника Степанова выступят в Казани на V этапе Кубка России по лыжным гонкам |
«Кубок Ак Барс» был признан лучшим турниром по каратэ в 2023 году |
Чествование спортсменов и тренеров Федерации гребли на байдарках и каноэ РТ, показавших высокие спортивные результаты в 2023 году |
УНИКС-ДЮБЛ вышел в следующий раунд Первенства России по баскетболу |
Минуллина об итогах 2023 года в РТ: «Объем инвестиций в основной капитал впервые превысил триллион рублей» |
Определена победительница конкурса «Татар кызы Мордовия – 2023 |
Певице и автору песен Земфире исполнилось 45 лет